طائفه قاجاريه ، يکي از طوائف ترک که در قرن هفتم هجري هنگام حمله چنگيز از مرکز آسيا به جانب مغرب انتقال يافت ، طائفه قاجار بود که رفته رفته از سراسر خاک ايران گذشته در مرز شام مسکن گزيد. در يورش هفت ساله امير تيمور گورگان قبائل قاجار از شام به سمت مشرق بازآمده در حوالي گنجه و ايروان اقامت نمودند. يکي از هفت طائفه که دستيار شاه اسماعيل صفوي بودند و به نام قزل باش معروف شدند طائفه قاجار بود. در عهد شاهان صفوي روساي ايل قاجار مکرر داراي حکومت و مامور به سفارت شدند. در زمان شاه عباس بزرگ اين طائفه نيروئي به دست آورده و به قبائل چندي تقسيم گرديدند. شاه عباس از افزايش عده اين طائفه استفاده کرده ، آنان را مامور حفظ مرزهاي مهم کشورنمود. قسمت عمده آنان را در ولايت گرگان براي دفع ترکتازهاي ترکمن ها مقيم ساخت و نگاهداري قلعه مبارک آباد و ساحل گرگان را که از بناهاي نظامي شاه طهماسب اول بود و امروز به آققلعه معروف است به آنان سپرد. اين شعبه از ايل قاجار اهميت و شهرت بيشتري يافته ، در دو جانب رود گرگان چراگاههائي را بخود تخصيص دادند. آنان که در جانب بالاي رودخانه قرار داشتند به يوخاري باش (بالاي سر) و آنانکه در جانب پائين رود يورت گرفتند به اشاقه باش (پائين سر) معروف گشتند. ميان اين دو دسته رقابت و خصومت افتاد و به غارت يکديگر مکرر مبادرت جستند و به سال 1140 ه' . ق. به دنبال همين زد و خوردها اطراف مبارک آباد (آق قلعه ) را ترک گفته به استرآباد آمدند. يکي از روساي اين طائفه فتحعلي خان پسر شاهقليخان بود که در زمان شاه طهماسب دوم به دعوت آن شاه همراه او به خراسان رفت و به امر نادرشاه مقتول و در خواجه ربيع مدفون گشت . فتحعلي خان از تيره اشاقه باش بود. نادر براي استيصال قوم او يوخاري باشها را برکشيد و محمد حسين خان رئيس آنان را حکومت گرگان داد. محمد حسنخان فرزند فتحعلي خان که هنگام قتل پدر بيش از دوازده سال نداشت در سراسر ايام نادر از گرگان فراري و در ميان ايلات ترکمن متواري ميزيست ، گاهي هم به گرگان و استرآباد حمله ميکرد. در يکي از حملات وي به شهر استرآباد پسر او آغامحمدخان بدست لشکريان نادر گرفتار شد و جزو اسيران به خراسان اعزام گرديد. عادل شاه آغامحمدخان را مقطوع النسل کرد، ولي چيزي نگذشت که آغامحمدخان از زندان رهائي يافته به استرآباد رفت و به پدر خود که در اين وقت بر اين ولايت استيلاء يافته بود و دعوي سلطنت ميکرد پيوست . محمد حسنخان در جنگ با کريمخان کشته شد و آغامحمدخان را که در اين وقت هفده سال داشت به امر کريمخان به شيراز بردند. روز فوت کريمخان آغامحمدخان بيرون شهر شيراز به شکار مشغول بود. همين که عمه اش او را از مرگ وکيل آگاه ساخت او عمداً باز شکاري را که در دست داشت رها کرد و به بهانه جستجوي آن به مکاني که قبلاً سواران و اسبان ورزيده آماده کرده بودند برفت و به شتاب خود را به تهران رسانيد و خود را پادشاه خواند (1193 ه' .ق.) و بدين ترتيب سلطنت قاجاريه رسماً تاسيس گشت .

جدول اسامي پادشاهان قاجار و تاريخ سلطنت و وفات آنان

سرسلسله . 1- آقامحمدخان . سلطنت 1193-1211

عمر او 56 سال و قبرش در نجف است .

2- فتحعلي شاه سلطنت 1212-1250 عمر 64 سال و

چهار ماه و قبرش در قم است .

3- محمدشاه 1250-1264 مدت عمر 41 سال و

11 ماه و قبرش در قم است .

4- ناصرالدين شاه از 1264-1314 مدت عمر 67

سال مدفن در حضرت عبدالعظيم .

5- مظفرالدين شاه 1314-1324 مدت عمر 55 سال

مدفن کربلا.

6- محمدعلي شاه 1324-1326 مدفن کربلا.

7- احمدشاه 1326-1344 مدفن کربلا.

رجوع به ذيل هريک از اين اسامي شود.
وضع سياسي ايران در عهد قاجاريه . در دوران قاجاريه ايران با تمدن غرب آشنا شد و با کشورهاي غربي رابطه پيدا کرد. هر چند که در فاصله بين انقراض دولت صفويه و قاجاريه دولت ايران با ممالک اروپائي روابط مختصري داشت ، ولي معاهده هاي بين ايران و ممالک اروپائي در دوران قاجاريه منعقد شد; از جمله : 1 - معاهده فين کن اشتاين بين ايران و فرانسه که در زمان فتحعلي شاه و ناپلئون بسته شده است . 2 - عهدنامه ايران و انگليس در زمان فتحعليشاه که به سال 1229 در تهران به امضاء رسيد. 3 و4 - دو عهدنامه گلستان وترکمن چاي با روسيه . دولت روسيه که از ديرباز چشم طمع به بلاد آباد قفقازيه دوخته بود در زمان فتحعليشاه اوضاع ايران را دچار اغتشاش ديد، موقع را مغتنم شمرده به ايران سپاه فرستاد. جنگهاي بين ايران و روسيه شامل دو دوره است . در تمام اين مدت عباس ميرزا با کمال رشادت از سرحدهاي مملکت دفاع کرد، اما بر اثر سستي فتحعليشاه دولت ايران شکست خورد. پس از خاتمه دوره اول اين محاربات عهدنامه گلستان به سال 1228 ه' . ق. منعقد شد. به موجب اين عهدنامه ، ايران از ولايات قره باغ و گنجه و خانات و شيروان و قپه و دربند و باکوو داغستان و گرجستان چشم پوشيد. جنگهاي دوم منجر به عهدنامه ترکمن چاي به سال 1243 گرديد و دولت روسيه علاوه بر آنچه در عهدنامه گلستان ذکر شد، ايروان و نخجوان و دشت مغان را به دست آورد و مجراي رود ارس ، سرحد دولتين شد و اتباع روسيه از تابعيت قوانين حقوقي و جزائي ايران معاف گرديدند و کشتي راني در درياي خزر به دولت مزبور انحصار يافت و پنج ميليون تومان غرامت گرفت . روسها با انعقاد اين عهدنامه و تصرف قفقازيه به سختي با انگليس ها بر سر سياست خود در ايران بناي رقابت را گذاشتند و اين رقابت در زمان ناصرالدين شاه که به دستياري روسها در تهران تاجگذاري کرد شدت يافت و در اواخر سلطنت وي دولتين روس و انگليس رسماً در کارهاي اداري مملکت دخالت کردند و در دوره مظفرالدين شاه با دادن قروضي به ايران امتيازاتي در شمال و جنوب بدست آوردند.
وضع اجتماعي ايران . اقدامات مفيدي که در دوران قاجاريه به عمل آمد بيشتر در دوره ناصرالدين شاه و به دست ميرزا تقي خان اميرکبير بود; از آن جمله است اصلاح امور مالي ، اصلاح نظام ، تاسيس مدرسه دارالفنون و استخدام معلمين اروپائي براي تدريس و اعزام محصل به اروپا براي تحصيل صنايع مختلف و تاسيس روزنامه و ترجمه و انتشار کتب خارجي و توسعه صنايع و ايجاد کارخانه ها و تاسيس پستخانه . اميرکبير در سال 1267 ه' . ق. در کليه شهرهاي معتبر کشور چاپارخانه تاسيس کرد و اولين خط تلگراف در زمان ناصرالدين شاه احداث شد و به تدريج تکميل گرديد، و ضرابخانه که تا آن زمان وضع مطلوبي نداشت اصلاح گشت . تا پيش از ناصرالدين شاه هريک از شهرهاي عمده ايران ضرابخانه جداگانه اي داشت و به همين جهت در نقش و عيار سکه هاي نواحي مختلف اختلافاتي پديد مي آمد. ناصرالدين شاه آلات و ادوات ضرابخانه اي را از اروپا آورد و اداره ضرابخانه را تاسيس نمود. در زمان فتحعليشاه اولين مطبعه در تبريز دائر گرديد. در دوران قاجاريه بسياري از آداب ومراسم اروپائي در ايران انتشار يافت . اين آداب از عهد فتحعلي شاه و محمدشاه در اين سرزمين منتشر شد و دردوره ناصرالدين شاه وسعت و گسترش پيدا کرد. تغيير کلاه و لباس معمول گرديد. اغذيه فرنگي و شرب چاي و توسعه زراعت توتون و تهيه ترياک و کشت سيب زميني و بعضي نباتات و گلها از آثار اين دوره است .
نهضت ادبي ايران در عصر قاجاريه . از اواخر دوره زنديه در ادبيات ايران نهضتي پيدا شدو شيوه دوره مغول و سبک هندي رو به زوال نهاد و شعرا و نويسندگان به تتبع آثار متقدمين برخاستند و مضامين تودرتو و مکرر و عبارات متکلف به تدريج کمتر شدو سخنوراني در نظم و نثر، فارسي متين و سالمي بوجودآوردند، و سخن پردازاني مانند نشاط و قاآني و قائم مقام و امثال و اقران آنان آثار گذشتگان را احياء نمودند. در دوره قاجاريه کتب تاريخي و علمي فراوان تاليف شد و آثار بزرگ مانند تکمله روضة الصفا و ناسخ التواريخ و نامه دانشوران و مجمع الفصحاء و امثال آنها بوجود آمد. روابط زباني و ادبي بين ايران و فرنگستان عمده در اين دوره شروع نمود و کتب و رسائلي در علوم و ادبيات و قصص و روايات مانند داستان تلماک از فرانسه به فارسي ترجمه شد و نيز دخول کلمات فرانسه وروسي به زبان فارسي در اين عهد آغاز گرديد. در نتيجه اين نهضت نوين ، افکار، جرياني نو گرفت و شعرا بيشتر به متقدمين مانند فردوسي و عنصري و فرخي و منوچهري و خاقاني و انوري پرداخته و شيوه سخن و طرز بيان و سنخ مضامين آنها را احياء کردند و به تاثير اين نهضت شماره بسيار از شعرا و نويسندگان از قصيده گو و غزل سرا که توان گفت بيش از صد تن بودند در دوره قاجار ظهور کرده و در نظم و نثر شيوه گويندگان قبل از مغول را پيروي نمودند. (از تاريخ ادبيات ايران تاليف شفق چ 1321 ص 344 و 345 و 352 و 353) (ترجمه طبقات سلاطين اسلام تاليف لين پول ص 232 و 233 و 234) (تاريخ تمدن جديد).

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: